Celiakia – choroba XXI wieku? Jak ją rozpoznać.

Bezglutenowy chleb

Trwa cały czas intensywna dyskusja nad szkodliwością glutenu i jego wpływu na nasze zdrowie. Część osób świadomie rezygnuje z glutenu wprowadzając do diety zamienniki glutenu. Niektórzy jednak nie mają wyboru, ponieważ została u nich zdiagnozowana celiakia. Nie dotyka wielu osób, ale ma podobne objawy, dlatego utworzone dwie nowe jednostki chorobowe NCGS oraz NCWS.

Co to jest gluten?

Zanim przyjrzymy się jednostce chorobowej jaką jest celiakia, sprawdźmy dokładnie co to jest gluten i gdzie możemy go spotkać. Gluten ( z łacińskiego oznacza klej) to grupa białek zwanych prolaminami i glutelinami, które najczęściej możemy spotkać głównie w ziarnach żyta, owsa, pszenicy i jęczmienia. Gluteny, zwłaszcza gluteny Triticeae, mają wyjątkowe właściwości, które nadają ciastu elastyczność, pomagając mu podnieść się i utrzymać swój kształt. Te właściwości i ich względnie niski koszt pozyskiwania to powody, dla których gluten jest tak powszechnie wykorzystywany przez przemysł spożywczy, ale nie tylko.

Gluten to dobry klej do wyrobu ciast i pieczywa, stąd jego duża popularność. Foto: Henry Be Unsplah

Gluten mogą zawierać takie produkty jak:

  • wyroby garmażeryjne, mielone mięso, parówki, pasztety, wędliny;
  • kasza manna;
  • słodycze: nadziewana czekolada, cukierki, niektóre desery;
  • nabiał: śmietany, jogurty, serki;
  • piwo i drożdże piwowarskie
  • leki.
  • kuskus i gnocchi
  • makaron: ramen, udon, soba (te wytwarzane tylko w procentach z mąki gryczanej) chow mein
  • płatki kukurydziane i płatki ryżowe często zawierają ekstrakt / aromat słodowy, który zawiera gluten
  • granola często robione z regularnego owsa, a nie owsa bezglutenowego
  • mieszanki do panierowania i powlekania: panierowane panierki
  • sosy (wiele z nich wykorzystuje mąkę pszenną jako zagęszczacz)
  • tradycyjny sos sojowy
  • napoje słodowe

Gluten bywa niebezpieczny dla zdrowia, ponieważ może wywoływać niepożądane reakcje zapalne, immunologiczne i autoimmunologiczne u niektórych osób. Reakcje te powodują szerokie spektrum zaburzeń związanych z glutenem. Szacuje się, że na celiakię choruje około 1-2 % populacji, nadwrażliwość na gluten bez celiakii ma około 6 – 10 % populacji. Wiele osób po odłożeniu glutenu zauważa dużą poprawę w samopoczuciu.

Co to jest celiakia?

Celiakia jest poważną chorobą autoimmunologiczną, która występuje u ludzi z predyspozycją genetyczną u których spożycie glutenu prowadzi do uszkodzenia jelita cienkiego.

Według amerykańskiej organizacji zajmującej się tą chorobą dotyczy ona 1 osoby na 100. Co powoduje gluten u ludzi cierpiących na celiakie? Gdy ludzie chorujący na celiakie spożywają gluten ich organizm wywołuje reakcję autoimmunologiczną atakującą jelito cienkie. Ataki te prowadza do uszkodzenia kosmków jelitowych, które są odpowiedzialne za wchłanianie składników odżywczych. Gdy kosmyki ulegną uszkodzeniu składniki odżywcze nie mogą być prawidłowo wchłaniane. Celiakia jest chorobą dziedziczną.

Jeśli wśród Twoich bliskich (pokrewieństwo pierwszego stopnia – rodzice, dziecko, rodzeństwo) jest ktoś kto choruje na tą chorobę warto sprawdzić czy nasz również ona nie dotyczy, gdyż choroba się rozwinąć w każdym wieku. Nieleczona celiakia może powodować wiele dodatkowych poważnych powikłań.

Długoterminowe skutki uboczne celiakii

Osoby z celiakie mają 2 razy większe ryzyko, że rozwinie się u nich choroba wieńcowa oraz 4 razy większe ryzyko raka jelita cienkiego. Nieleczona celiakia jest bardzo niebezpieczna, ponieważ może prowadzić do rozwoju chorób autoimmunologicznych takich jak: cukrzyca typu 1, stwardnienie rozsiane (SM) oraz wiele innych chorób w tym opryszczkowe zapalenie skóry (swędząca choroba skórna), niedokrwistość, osteoporoza, bezpłodność i poronienia, problemy neurologiczne takie jak padaczka i migreny, niski wzrost, choroby serca.

Leczenie

Obecnie jednym skutecznym leczeniem celiakii jest dożywotne przestrzeganie diety bezglutenowej. Będąc na diecie bezglutenowej musimy unikać pszenicę, żyto i jęczmień.

Symptomy celiakii

Celiakia jest chorobą trudną do zdiagnozowania, ponieważ potrafi w bardzo różny sposób dawać objawy. Istnieje ponad 200 znanych objawów celiakii, które mogą wystąpić w układzie pokarmowym lub innych częściach organizmu. U niektórych choroba rozwija się jeszcze w okresie dziecięcym, bardzo często jednak dopiero gdy jesteśmy dorośli. Powód dlaczego tak jest dalej jest nieznany.

Celiakia jest bardzo „podstępną” chorobą, gdyż niektórzy ludzie nie mają żadnych objawów od strony układu trawiennego, a w testach krwi wynik może być pozytywny. Czasem może być tak, że testy z krwi są negatywne, a dopiero biopsja jelit może potwierdzić chorobę. Ważne jest jednak to, że niezależnie od tego czy mamy objawy czy nie celiakia to choroba, która ma poważne powikłania.

Najczęstsze objawy celiakii występujące u dzieci

Oto najczęstsze objawy występujące u dzieci:

  • wzdęcia brzucha i ból
  • przewlekła biegunka wymioty zaparcie
  • blady, cuchnący lub tłusty stolec
  • utrata masy ciała
  • zmęczenie drażliwość i problemy behawioralne
  • ubytki szkliwa zębów stałych
  • opóźniony wzrost i dojrzewanie
  • niski wzrost
  • zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD)
Nie wszystkie objawy celiakii czy nietolerancji na gluten są związane z układem trawiennym. Foto: Unsplah

Najczęstsze objawy celiakii występujące u dorosłych

Dorośli rzadziej mają dolegliwości związane z układem trawiennym. Częstszymi objawami są:

  • niewyjaśniona niedokrwistość związana z niedoborem żelaza
  • zmęczenie ból kości lub stawów
  • artretyzm
  • osteoporoza lub osteopenia (utrata kości)
  • zaburzenia w pracy wątroby i dróg żółciowych
  • depresja lub lęk
  • neuropatia obwodowa (mrowienie, drętwienie lub ból rąk i stóp)
  • drgawki lub migreny
  • przerwy w miesiączkowaniu
  • niepłodność lub nawracające poronienie
  • owrzodzenia w jamie ustnej opryszczkowe
  • zapalenie skóry (swędząca wysypka skórna)

Klasyczna, nieklasyczna, cicha celiakia

Według Światowej Organizacji Gastroenterologii celiakię można podzielić na dwa typy: klasyczny i nieklasyczny. W klasycznej chorobie pacjenci mają oznaki i objawy złego wchłaniania: biegunkę, biegunkę (blady, intensywnie śmierdzący, tłusty stolec) utratę masy ciała lub zaburzenia wzrostu u dzieci.

W nieklasycznej chorobie pacjenci mogą mieć łagodne objawy żołądkowo-jelitowe bez wyraźnych objawów złego wchłaniania lub mogą mieć pozornie niezwiązane objawy. Mogą cierpieć na rozdęcie brzucha i ból i / lub inne objawy, takie jak: niedokrwistość z niedoboru żelaza, przewlekłe zmęczenie, przewlekła migrena, neuropatia obwodowa (mrowienie, drętwienie lub ból dłoni lub stóp), podwyższone stężenie enzymów wątrobowych, zmniejszona masa kostna, złamania kości oraz niedobór witamin (kwas foliowy i witamina B12), wczesna menopauza i niewyjaśniona niepłodność, wady szkliwa zębów, depresja i lęk, opryszczkowe zapalenie skóry (swędząca wysypka skórna) itp. Bardzo istotne jest to, żeby przyjrzeć się tym objawom, odstawić gluten na jakiś czas i sprawdzić czy dolegliwości ustąpią.

Czym jest wrażliwość na pszenicę?

W diagnostyce medycznej pojawiły się w związku z glutenem dwie nowe jednostki chorobowe NCGS ” wrażliwość na gluten bez celiakii” oraz NCWS „wrażliwość na pszenicę bez celiakii”. W przypadku obu chorób objawy są bardzo podobne do celiakii i ustępują po przejściu na dietę bezglutenową. Do tej pory uważano, że ludzie z NCGS / NCWS doświadczają jedynie objawów i nie mają żadnych uszkodzeń jelitowych.

Jednak w lipcu 2016 r. zespół naukowców z Columbia University Medical Center opublikował badanie potwierdzające, że osoby z tą dolegliwością również są narażone na reakcję immunologiczną i towarzyszące jej uszkodzenia kosmków jelitowych. Szacuje się, że populacja dotknięta chorobą jest równa lub nawet przewyższa liczbę osób z celiakią (z których większość pozostaje nierozpoznana). W tym momencie badania nie potwierdziły, że to gluten jest sprawcą wywołującym reakcję immunologiczną, jak to ma miejsce w przypadku celiakii. Według głównego badacza dr Armina Alaediniego, „istnieją pewne niejasności, dlatego na razie nazywamy to wrażliwością na pszenicę/gluten bez celiakii.”

Co jeść na diecie bezglutenowej?

Przechodzenia na dietę bezglutenową nie jest prostym zadaniem. Na szczęście istnieje wiele produktów, które są pozbawione glutenu. Warto tworzyć dietę w oparciu o te grupy pożywienia. Postaw w diecie na owoce, warzywa, strączki, produkty mleczne, mięso, ryby i owoce morza, orzechy. A co ziarnami? Istnieje wiele bezglutenowych ziaren, które możesz kreatywnie wykorzystać w kuchni. Część z nich dostępna będzie tylko w sklepach specjalistycznych lub ze zdrową żywnością.

Wybieraj produkty w których z natury nie ma glutenu. Foto: Anna Pelzer Unsplash

Poniższej zamieszczamy listę produktów, które są naturalnie bezglutenowe

  • ryż
  • maniok
  • kukurydza
  • soja
  • mąka ziemniaczana
  • tapioka
  • fasolki Sorgo
  • komosa ryżowa
  • proso
  • kasza gryczana
  • amarantus
  • len
  • chia
  • owies bezglutenowy
  • mąki orzechowe

W związku z tym , że obecnie pszenica jest mocno przemysłowo pozyskiwana nawet jeżeli nie cierpimy na typowe objawy związane z nietolerancją pokarmową warto zadbać, aby nasza dieta była jak najbardziej różnorodna.

Źródło:

Artykuł powstał na bazie zebranych materiałów na stronie: Celiac Diease Foundation

Te produkty kupisz w naszym sklepie:

Możesz również polubić…

7 komentarzy

  1. Magdalena pisze:

    Warto urozmaicać dietę i nie opierać jej tylko na glutenie. Chociaż tak na prawdę myślę że w dzisiejszych czasach mamy jednak to czynienia z modą a nie epidemią 😉

  2. Aleksandra Załęska pisze:

    Nie wiedziałam, że celiakia może mieć wpływ na pojawienie się ADHD. Muszę o tym więcej poczytać.

  3. Bardzo ciekawy artykuł. Myślę, że wartościowy dla każdego rodzica. Choć znam tą chorobę już od dawna, dzięki Twojemu artykułowi wiele sobie o niej przypominałam.

  4. mir pisze:

    Gluten zawarty w starych odmianach pszenicy jest lepiej tolerowany. Całe to zamieszanie wokół glutenu wynika z tego że człowiek chce być mądrzejszy od natury i zaczyna grzebać w genach. Owszem, nowe odmiany pszenicy dają większe plony, łatwiej je zbierać przy pomocy kombajnów itp. ale niestety przy okazji zmieniono strukture glutenu i nie jest on już dobrze tolerowany przez organizm człowieka.

  5. Biotrendy pisze:

    Naprawdę bardzo ciekawy artykuł Kochana! Ja niestety zmagam się z nietolerancją glutenu już od 3 lat tzn. od tego momentu wyszło mi to w badaniach, że jestem uczulona. Jak ide na zakupu musze zwłaszcza uważać jak dobieram sobie produkty, ponieważ jeszcze nie wszystkie z nich mają odpowiednie oznaczenia i jest się łatwo pogubić. Ściskam Ciebie! 🙂

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *