Feromony – ich rola w życiu zwierząt i ludzi

Feromony. Tajemnica ich działania pociąga nas od lat. Nie tylko w nauce, ale i sztuce, znalazła się przestrzeń do poruszenia tego zagadnienia. Eliksiry miłości, szansa na przekazanie genów czy prosty chemiczny proces bez większego znaczenia dla naszego istnienia? Jak działają feromony i czym są w świecie zwierząt oraz ludzi? W poniższym artykule postaramy się pokrótce odpowiedzieć na te nurtujące pytania.

Z tego artykułu dowiesz się:

  • czym są feromony?
  • jak feromony działają na zwierzęta i ludzi?
  • jaka może być rola feromonów w świecie?
  • feromony a cykl menstruacyjny i popęd seksualny u kobiet

Czym są feromony? Etiologia i wstępne obserwacje

Feromony można nazwać językiem przyrody. – Dlaczego?

“(…) to komunikacja chemiczna, wywierająca znaczący wpływ na życie zwierząt, w szczególności na procesy reprodukcji, zdobywanie pożywienia oraz reakcje obrony i ucieczki.” – Langlois, 1987

Nazwa „feromon” pochodzi z języka greckiego i oznacza “pobudzanie”. – To ciekawe, że oddziaływanie feromonów na organizmy zwierzęce było znane już przed setkoma laty. Pierwsze spisane obserwacje datuje się na XVII wiek. Wówczas zaobserwowano ciekawe zachowanie pszczół.

Zauważono, że owad, uprzednio użądlony przez pszczołę, zyskuje “zainteresowanie” innych owadów, które wówczas ruszają na zbiorowy atak. Tak jakby jad pszczoły “zachęcał” je do tego. Owo zbliżenie, a właściwie pobudzenie do działania, nazwano właśnie procesem z udziałem chemicznych substancji – feromonów.

Zjawisko to okazało się tak ciekawe dla ludzi, że doszło do kolejnych obserwacji, które skutkowały wielostronicowymi wywodami nad wpływem feromonów na świat zwierząt. W końcu zainteresowano się samymi feromonami – ich budową, sposobem ich oddziaływania na organizmy żywe – w tym organizmy ludzi.

Budowa i zdolność oddziaływania feromonów

Feromony potrafią zwabić niektóre zwierzęta nawet z odległości przekraczającej kilkanaście kilometrów. Ich minimalne stężenie może doprowadzić organizm do konkretnej reakcji, wzbudzić w nim potrzebę określonego zachowania. – Czym są feromony, że ich działanie jest tak potężne?

Feromony to substancje semiochemiczne, a więc stosowane do przekazywania informacji lub wywierania konkretnego wpływu na środowisko. Większość z nich to substancje lotne. W świecie roślin i zwierząt feromony uczestniczą w wielu istotnych procesach warunkujących przetrwanie gatunku. Przesył sygnału feromonów jest uzależniony od pory roku, dnia czy źródła, jakim jest odbiorca.

Poszczególne organizmy są bowiem wyposażone w różne narzędzia odbioru sygnałów feromonów. Niektóre z nich są być może pozbawione tej umiejętności. Jednak do tego punktu przejdziemy w dalszej części artykułu.

Droga feromonów – od nadawcy sygnału do odbiorcy

Gdybyśmy mieli uprościć schemat przekazywania komunikatu za pośrednictwem feromonów, wyglądałby on następująco:

wydzielenie feromonów przez organizm nadawcy (wydzieliny, pot, kał, mocz itp.) -> obecność feromonów w środowisku zewnętrznym (zazwyczaj postać lotna) -> odbiór sygnału za pośrednictwem odpowiedniego narządu odbiorcy (najczęściej powiązanego z narządem węchu) wyposażonego w konkretne receptory -> przekształcenie sygnału chemicznego w impuls nerwowy -> narząd Jacobsona (lub inny) -> reakcja organizmu odbiorcy

Feromony są wytwarzane przede wszystkim przez narządy wydzielania zewnętrznego (np. gruczoły). W przeważającej większości przypadków są wydzielane bezpośrednio na zewnątrz. Istnieją jednak organizmy, które gromadzą feromony w specjalnych zbiornikach obecnych w ich organizmie. Ten drugi przypadek dotyczy głównie świata roślin. Feromony mogą mieć również inny czas aktywności oraz różnią się między sobą intensywnością i siłą działania. Jest to skomplikowany, wciąż zmieniający się proces, który uwarunkowany jest ewolucją świata roślin i zwierząt.

U kręgowców sygnał feromonu jest odbierany dzięki obecności narządu lemieszowo-nosowego (Jacobsona) lub innego narządu związanego zazwyczaj ze zmysłem węchu. (W zależności od tego, gdzie ten sygnał jest odbierany, będziemy mieli do czynienia z mniej lub bardziej świadomym wrażeniem). Jednak większość reakcji związanych z feromonami dzieje się poza świadomością – zarówno nadawcy, jak i odbiorcy sygnału.

Wpływ feromonów na życie ludzi

Przechodzimy do prawdopodobnie najbardziej interesującego tematu, czyli potencjalnego oddziaływania feromonów na życie ludzi. Czy bajki o eliksirze miłości są choćby w części możliwe? – Sprawdźmy to.

Wspomniany wcześniej narząd lemieszowo-nosowy najlepiej rozwinął się u ssaków. Jednak dotyczy to głównie zwierząt drapieżnych. U ludzi występuje rzadziej a jeśli w ogóle – jego rozmiar jest znacznie mniejszy a w związku z tym, działanie mniej istotne. Jednak okazuje się, że feromony możemy odbierać również za pomocą nabłonka węchowego.

Ciekawe są wyniki badań dotyczących wpływu feromonów na kobiecą menstruację. Wykazano bowiem znaczący wpływ między działaniem feromonów a regulacją cyklu menstruacyjnego czy odczuwaniem pobudzenia seksualnego u kobiet. Dodatkowo wykazano synchronizację cyklu jajnikowego w grupie mieszkających ze sobą kobiet. Siła synchronizacji była zależna od natężenia feromonów obecnych w pocie badanych.

Dodatkowo wykazano wzrost pewności siebie kobiet wydzielających większą ilość feromonów. Mężczyźni byli bardziej podatni na ich urok – jednak może mieć to związek nie tylko z odbieraniem sygnału feromonów, lecz także pozawerbalnych sygnałów stanowiących o wysokim poczuciu atrakcyjności tych kobiet.

W podjętych badaniach oddziaływanie feromonów na ludzi odnotowano głównie w stosunku do: androstadienonu, androstenolu, ketonu androsteronu, androstandiolu oraz estrateraenolu.

Ciekawe produkty stworzone w wyniku tych badań można znaleźć w sklepie Feromony.pl, który zaangażowany jest również w prowadzenie dalszych badań wykazujących wpływ feromonów na ludzi.

Współcześnie znane funkcje feromonów

Obecnie udało się nam wyodrębnić feromony o następujących funkcjach:

  • alarmujące,
  • płciowe,
  • zniechęcające,
  • znaczące,
  • ścieżkowe,
  • agregacyjne,
  • zwiększające sprawność fizyczną zwierzęcia,
  • redukujące stopień wsobności.

Feromony kontrolują wiele zachowań organizmów występujących na naszej planecie. Zarówno ich wydzielanie, jak i odbieranie, zazwyczaj rozgrywa się poza świadomością organizmu. Człowiek posiada największe szanse na zrozumienie i kontrolowanie swoich popędów, chociaż wiele z nich może być dla niego w dalszym ciągu niewyjaśnioną zagadką.

Ludzie wysyłają i odbierają sygnały nadawane przez feromony, jednak nie w równym stopniu. Mimo wszystko wyraźnie widać, jak znacząca i wielopłaszczyznowa jest rola feromonów w świecie zwierząt i ludzi. O reakcjach ssaków wiemy najwięcej, co nie oznacza, że feromony nie są odbierane również przez grzyby czy bakterie. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że te związki kryją jeszcze wiele tajemnic, których nie udało się nam do tej pory odkryć.

Bibliografia:

  • M.M. Antkiewicz, A. Dziurdzia, A. Sochaj, M. Mika, Feromony – unikalny język świata przyrody.
  • B. Bidzińska, K. Góral-Radziszewska, Zastosowanie syntetycznych feromonów psów i kotów w praktyce weterynaryjnej.
  • M. Jakubowska, B. Wielkopolan, J. Bocianowski, Badania skuteczności działania związków semiochemicznych zawartych w owadzich feromonach płciowych.
  • Z. Zdrojewicz, A. Dubiński, E. Rekosz, D. Dubińska, Feromony – aktualne poglądy na ich rolę i znaczenie u człowieka.
  • A. Max, Feromony u ssaków – ewolucyjny klucz do rozmnażania płciowego.

Te produkty kupisz w naszym sklepie:

Możesz również polubić…

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *