Marskość wątroby – przyczyny, objawy i leczenie

Artykuł sponsorowany

Wątroba jest największym gruczołem i jednym z kluczowych narządów w ciele człowieka. Spełnia szereg istotnych funkcji. Istnieje wiele czynników, które mogą doprowadzić do marskości wątroby. Czy można ją całkowicie wyleczyć? Czy jest groźna dla zdrowia?

Marskość wątroby – co to jest?

Wątroba jest największym narządem miąższowym w ciele człowieka i jednym z najważniejszych w ogóle.. Zbudowana jest z komórek zwanych hepatocytami. Spełnia wiele funkcji w organizmie takich, jak oczyszczanie krwi z toksyn i produktów przemiany materii, magazynuje składniki odżywcze, czy produkuje białka osocza.

Jednymi z rodzajów komórek obecnymi w wątrobie są tak zwane komórki gwiaździste lub komórki Ito, które odgrywają główną rolę w patofizjologii tej choroby.

Komórki gwiaździste, które przez dłuższy czas stymulowane są czynnikami szkodliwymi, do których zaliczyć można m. in. alkohol, wirusy, toksyny spożywcze, zaczynają wytwarzać w wątrobie niekontrolowanie tkankę łączną, co prowadzi do zaburzeń na linii hepatocyt – naczynie krwionośne.

W marskości wątroby włóknienie jest tak duże, że zmienia to całkowicie strukturę anatomiczną narządu. Zamiast fizjologicznie budujących miąższ wątroby zrazików wątrobowych pojawiają się tak zwane guzki regeneracyjne. Guzki te nie są zdolne do prawidłowej wymiany substancji odżywczych i produktów przemiany materii, co prowadzi do martwicy komórek wątroby i utraty czynnego miąższu. Prowadzi to do zaburzeń funkcjonalnych wątroby, a także do rozwoju zjawiska zwanego nadciśnieniem wrotnym.

Od czego może rozwinąć się marskość wątroby? Ze względu na czynnik wywołujący wyróżnia się następujące typy marskości wątroby:

• alkoholowa marskość wątroby
• zastoinowa marskość wątroby
• pozapalna marskość wątroby
• żółciowa marskość wątroby
• marskość wątroby uwarunkowana genetycznie

Natomiast ze względu na obraz histopatologiczny chorobę dzieli się na:

• marskośc drobnoguzkową – do 3mm
• marskośc wielkoguzkową – od 3mm do kilku cm
• marskość mieszaną

Objawy marskości wątroby – co powinno Cię zaniepokoić?

Marskość wątroby i jej objawy rozwijają się przez wiele lat, podczas których można wyróżnić kilka faz klinicznych tego schorzenia.

1. Marskość wątroby bezobjawowa – choroba bardzo długo nie daje żadnych objawów, a rozpoznaje się ją głównie przez przypadek, podczas innych badań

2. Pełne objawy marskości wątroby – objawy spowodowane uszkodzeniem miąższu wątroby, jego utraty oraz nadciśnieniem wrotnym:

• zaburzenia układu krzepnięcia,
• spadek metabolizmu niektórych hormonów,
• żółtaczka
• zwiększenie obwodu brzucha (wodobrzusze),
• skłonność do krwawień i łatwego powstawania siniaków,
• wyniszczenie,
• odwrócenie rytmu dobowego,
• skłonność do obrzęków podudzi,
• zaburzenia psychiczne,
• skłonność do mdłości, wymiotów, biegunek,
• jadłowstręt,
• bolesne skurcze mięśni, zwłaszcza w nocy,
• obrzęk ślinianek przyusznych,
• obecność tzw. pajączków wątrobowych, czyli gwiaździstych naczyniaków na skórze klatki piersiowej, twarzy i kończyn górnych,
• przykurcz Dupuytrena – przykurcz ścięgen dłoni,
• zaburzenia hormonalne – u mężczyzn m. in utrata owłosienia, zanik jąder, spadek libido; u kobiet – zaburzenia miesiączkowania, nadmierne owłosienie na twarzy i przedramionach.

3. Objawy powstałe w wyniku nadciśnienia wrotnego:

• wodobrzusze,
• przepuklina pępkowa,
• masywne krwotoki z górnego i dolnego odcinka przewodu pokarmowego, niekiedy zagrażające życiu, spowodowane pękaniem żylaków przełyku, dna żołądka lub okołoodbytniczych,
• widoczna sieć naczyń żylnych na skórze brzucha,
• powiększenie śledziony i objawy jej niewydolności, tj.: niedokrwistość, leukopenia (obniżony poziom białych krwinek), zmniejszenie liczby płytek krwi.

Pierwsze objawy marskości wątroby

Pierwsze objawy marskości wątroby – objawy, które się pojawią nie są kojarzone z wątrobą, a ich przyczynę przypisuje się innym schorzeniom :

• świąd skóry,
• bezsenność,
• uczucie zmęczenia, ospałość, gorsza tolerancja wysiłku,
• wzdęcia, zmniejszenie apetytu, podbijania i uczucie ciężaru w nadbrzuszu, głównie po posiłkach.

Trzeba mieć na uwadze, że wszystkie wymienione wyżej objawy nie występują jednocześnie. Wszystko zależy od przyczyny marskości wątroby i czy dominuje uszkodzenie miąższu wątroby, czy też wysokie ciśnienie w żyle wrotnej.

Marskość wątroby – przyczyny

Marskość wątroby ma różne przyczyny. Największy odsetek stanowią te spowodowane szkodliwym piciem alkoholu oraz przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu B i C.

Rzadziej przyczyny marskości wątroby można upatrywać w:

• przewlekłym stosowaniu niektórych leków (np. amiodaron, metotreksat),
• chorobach utrudniających odpływ żółci z wątroby (cholestaza) m. in. w przypadku uszkodzenia dróg żółciowych,
• schorzeniach autoimmunologicznych (autoimmunologiczne zapalenie wątorby),
• niektórych chorobach metabolicznych (np. cukrzyca, otyłość, stłuszczeniowe zapalenie wątroby).

Marskość wątroby – diagnostyka choroby

W początkowej fazie choroby, gdy nie daje ona żadnych objawów, marskość wątroby jest ciężka do zdiagnozowania. Najczęściej “odkrywana” jest przez przypadek, podczas diagnostyki ich schorzeń lub po prostu wykonywania badań okresowych na przykład w pracy. Częstym powodem, dla którego podejmuje się diagnostykę w kierunku tej choroby jest nieprawidłowy wynik badania morfologii krwi, a konkretniej małopłytkowość. Jeżeli lekarz wysunie podejrzenie marskości wątroby może zlecić kolejne badania biochemiczne oceniające czynność wątroby, do których między innymi należą stężenie enzymów wątrobowych, stężenia białka i albuminy, czy układ krzepnięcia krwi.

Kolejnym etapem są badania obrazowe, czyli:

• USG brzucha (również metodą Dopplera)
• gastroskopia

            Ostateczne rozpoznanie lekarz stawia na podstawie wyniku histopatologicznego wycinka pobranego z wątroby w trakcie biopsji.

Marskość wątroby – leczenie

Leczenie marskości wątroby polega w głównej mierze na leczeniu przyczyny, która do tej marskości doprowadziła. Ponadto stosuje się terapię, która ma za zadanie niedopuszczenie do pojawienia się powikłań, a także zapobieganie postępowi włóknienia.

Warto także pamiętać o diecie wątrobowej, która może wspierać leczenie (chociaż go nie zastąpi).

Jeśli wszystkie te sposoby zawodzą, a marskość wątroby wchodzi w fazę, kiedy już nie da się jej wyrównać, lekarz może zadecydować o kwalifikacji pacjenta do przeszczepu wątroby.

Marskość wątroby – rokowania i powikłania

Marskość wątroby obarczona jest wieloma powikłaniami, które są niebezpieczne dla zdrowia i życia i powinny być leczone w szpitalu. Do powikłań tej choroby należą:

• encefalopatia wątrobowa – powstaje pod wpływem działania szkodliwych metabolitów na ośrodkowy układ nerwowy. Występuje pod postacią zaburzeń świadomości, zaburzeń nastroju, zachowania, osobowości, czy zdolności intelektualnych.
• wodobrzusze – jest to powikłanie występujące najczęściej i najwcześniej. Objawia się powiększeniem obwodu brzucha, skóra jest napięta, niekiedy na powłokach brzusznych mogą pojawić się sieci naczyń krwionośnych zwane “głową meduzy”. Jego przyczyną jest nadciśnienie wrotne oraz niski poziom albumin w surowicy krwi. W niektórych przypadkach wodobrzusze może być powikłane samoistnym bakteryjnym zapaleniem otrzewnej.
• krwawienie z przewodu pokarmowego – u pacjentów z marskością wątroby częstym schorzeniem są żylaki przełyku oraz żołądka, które mogą pęknąć i spowodować krwotok. Jest to stan zagrożenia życia.

Średnia długość przeżycia pacjentów z marskością wątroby to 9-12 lat. Odsetek osób przeżywających 5 lat wynosi ponad 80-90%. Przeżycie w przypadku dekompensacji i nie spożywania alkoholu to ponad 50%, zaś u osób, które piją – 30%.

Następstwem marskości wątroby może być rak wątrobowokomórkowy.

Zapobieganie marskości wątroby – o czym pamiętać?

W celu zapobiegania marskości wątroby warto zastanowić się nad swoim stylem życia, bowiem niektóre czynniki można skutecznie eliminować. I tak, jeśli obecne są choroby wątroby to warto unikać spożywania alkoholu bądź spożywać go w umiarkowanych ilościach (<20g/dobę kobiet i < 60g u mężczyzn). W przypadku obecności wirusowego zapalenia wątroby konieczne jest stosowanie leków przeciwwirusowych, aby zapobiec rozwojowi choroby. Warto również pamiętać, iż istnieją szczepienia przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B. Należy również unikać spleśniałej żywności, gdyż zawarte w nich aflatoksyny (najczęściej występują w produktach importowanych, np. orzeszki ziemne, migdały, pistacje, ryż) stymulują włóknienie oraz mogą predysponować do rozwoju nowotworu wątroby. Włóknieniu sprzyja również nadmiar witaminy A w diecie.

Ważnym elementem jest również bezpieczny styl życia, czyli unikanie przypadkowych kontaktów seksualnych (stosowanie prezerwatyw i środków plemnikobójczych), nie stosowanie narkotyków, a także nie wykonywanie tatuażu bądź kolczykowania w podejrzanych miejscach.

Podsumowując, marskość wątroby to choroba niebezpieczna, która długo może być bezobjawowa. Powstaje w wyniku długotrwałego czynnika uszkadzającego miąższ wątroby, najczęściej jest to alkohol. Powikłania marskości wątroby najczęściej wymagają leczenia szpitalnego. Jest to choroba nieuleczalna, a pacjent powinien być pod stałą opieką lekarza specjalisty, stosować się do zaleceń i regularnie kontrolować.

Bibliografia

https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/watroba/50969,marskosc-watroby-objawy-przyczyny-leczenie [dostęp:] 23.05.2023

Cichoż-Lach, M. Grzyb, K. Celiński i in., “Nadużywanie alkoholu a alkoholowa choroba wątroby”, Alkoholizm i Narkomania, 21(1) 2008 s. 55-62

https://ppm.umw.edu.pl/info/article/UMWee83f1ee6c54499e937d70277361ef30/
[online: 23.05.2023]