Sklep ekologiczny » Blog » Ciekawostki » Ze świata roślin, do organizmu ludzkiego – zastosowanie glikozydów

Ze świata roślin, do organizmu ludzkiego – zastosowanie glikozydów

Obserwacje świata roślin dostarczają nam nieustannie ciekawych odkryć, które pozytywnie przekładają się na nasze codzienne życie. Rośliny, w zależności od miejsca występowania, wyposażają się w szereg niezwykłych właściwości – od przyciągającego spojrzenia wyglądu, po zdolności przetrwania w naprawdę trudnych warunkach. I tak coraz częściej słyszy się o substancjach pozyskiwanych z roślin, które można wykorzystać również w świecie ludzkim. Jednymi z ciekawszych tego typu związków są glikozydy.

Podstawowe informacje i podział glikozydów

Tajemniczo brzmiące glikozydy stanowią grupę organicznych związków chemicznych, będących połączeniem glikonu oraz części aglikonowej. Glikozydy bardzo licznie występują w przyrodzie i z uwagi na to wykształciły wiele różnych rodzajów tych związków różniących się między sobą budową i właściwościami. Można wyróżnić kilka podstawowych tego typu podziałów.

Ze względu na atom, stanowiący połączenie między częścią cukrową (glikon) a niecukrową (aglikon), glikozydy dzielimy na:

C-glikozydy,
N-glikozydy,
O-glikozydy,
S-glikozydy (tioglikozydy).

Z kolei w zależności od składnika węglowodanowego wyróżniamy następujący podział:

fruktozydy (pochodne fruktozy),
rybozydy (pochodne rybozy),
galaktozydy (pochodne galaktozy),
glukozydy (pochodne glukozy).

Cechą wspólną wszystkich glikozydów jest pewna zależność w ich budowie. Otóż każdy glikozyd składa się z glikonu (części cukrowej) oraz aglikonu (części niecukrowej). W wyniku różnorodnych procesów, z glikozydów powstają następujące substancje czynne:

aminoglikozydy,
glikozydy fenolowe,
glikozydy cyjanowe,
glikozydy irydoinowe,
glikozydy antocjanowe,
glikozydy flawonoidowe,
glikozydy saponinowe,
glikozydy nasercowe,
glikozydy antrachinonowe,
glikozydy goryczkowe,
glikozydy kumarynowe.

Z opisanych podziałów można wywnioskować, że w zależności od tego, jaka substancja niecukrowa dołączy do wiązania glikonu, powstanie glikozyd o innej budowie oraz właściwościach. Wiele z nich odpowiada za barwę niektórych roślin, np. glikozyd antocyjanowy barwi na czerwono i niebiesko oraz łączy te kolory tworząc różne odcienie fioletu. Z kolei glikozyd flawonowy odpowiadać będzie za piękną żółtą barwę. Jednak to dopiero początek funkcji glikozydów.

Spoglądając na to, jakie zapewniają one zdolności roślinom, łatwo zrozumieć, dlaczego glikozydy można wykorzystać w wielu różnych przemysłach, w tym: farmaceutycznym, spożywczym czy kosmetycznym. Jednak, aby to zrobić, konieczne było jeszcze lepsze zapoznanie się z działaniem glikozydów. Oto do jakich wniosków doprowadziły owe poszukiwania.

Właściwości i zastosowanie glikozydów

Niektóre glikozydy wykazują działanie bakteriostatyczne, inne przeczyszczające lub ściągające a jeszcze inne służą w leczeniu chorób serca. Który rodzaj tego związku jest najbardziej pożądany? I w końcu, dlaczego warto się nimi zainteresować?

Jak pisaliśmy wcześniej, zmieniające się warunki atmosferyczne (często wymagające), przyczyniły się do odnotowania niezwykłej ewolucji u roślin. W konsekwencji tych zmian wiele z nich wyposażyło się w zdolność biosyntezy metabolitów wtórnych, pełniących funkcje ochronne. – Związki te odgrywają szczególną rolę w medycynie jako inhibitory aktywności powszechnie obecnego w komórkach enzymu transbłonowego – pompy sodowej, co ma zastosowanie w leczeniu niewydolności serca i innych niedomaganiach układu krążenia. – G. Grynkiewicz, W. Szeja

Mowa tu o tzw. glikozydach nasercowych, których zastosowanie, jako leku, określa się na czasy znacznie wcześniejsze od nowoczesnej chemii farmaceutycznej i medycznej. Z jakiegoś powodu ludzka ciekawość powędrowała w kierunku obserwacji i naśladowania natury. Dzisiaj to właśnie składniki aktywne wykształcane głównie przez rośliny stanowią centrum zainteresowania przemysłu farmaceutycznego.

Na uwagę zasługują również glikozydy flawonowe, które wykazują silne właściwości antyoksydacyjne. Oznacza to działanie przeciwrodnikowe, które jest tak istotne w dzisiejszych czasach, w których jesteśmy nieustannie narażeni na negatywne działanie czynników zewnętrznych. Stres, przetworzone jedzenie, szybki styl życia, smog oraz wiele innych codziennych wyzwań naraża nas na szkodliwe działanie wolnych rodników.

Z tego względu warto zainteresować się suplementacją, np. miłorzębem japońskim, znanym jako ginkgo biloba, który zawiera w swoim składzie właśnie glikozydy flawonowe. Suplement tego typu, składający się z łatwych do połykania kapsułek, można znaleźć w naszym sklepie.

Glikozydy stewiolowe – naturalny słodzik bez kalorii

Kolejnymi interesującymi związkami składającymi się z części cukrowej i niecukrowej, są glikozydy stewiolowe. Znamy je pod prostą nazwą “stevia” lub “stewia” i kojarzymy (słusznie zresztą) ze słodzikiem. Warto podkreślić, że jest to substancja pochodzenia naturalnego. Ekstrakt z liści rośliny Stevia rebaudiana składający się m.in. z mieszaniny glikozydów stewiolowych, potocznie nazywa się właśnie stewią.

Co interesujące, glikozydy stewiolowe w postaci czystej są nawet 300 razy słodsze od standardowego cukru, tzn. sacharozy. Wykorzystanie stewii w diecie może przyczynić się znacząco do obniżenia dziennej nadwyżki kalorycznej. Więcej na ten temat pisaliśmy przy okazji artykułu: Stewia – naturalna słodycz bez kalorii.

Warto także pokusić się o ciekawostkę, ponieważ stewia jest człowiekowi znana od wielu lat. I chociaż jej popularność wzrosła dzięki licznym badaniom klinicznym potwierdzającym jej wielopłaszczyznowe zastosowanie, człowiek korzystał z jej dóbr znacznie wcześniej.

Z uwagi na słodki smak liście używane były od stuleci przez Indian Guarani do żucia lub słodzenia naparów ziołowych. Roślina została botanicznie sklasyfikowana i opisana w 1899 r. przez Moisés Santiago Bertoni. Wprowadzenie na rynek stewii jako intensywnej substancji słodzącej nastąpiło w r. 1970 w Japonii, gdzie wdrożono zintegrowany system produkcji obejmujący uprawę, ekstrakcję i oczyszczanie glikozydów stewiolowych. – W. Kolanowski

Mamy jeszcze kilka małych ciekawostek odnośnie glikozydów stewiolowych. Stewia jest nie tylko słodsza od popularnej i kalorycznej sacharozy, ale także znacznie dłużej odczuwamy jej smak na języku. Przeprowadzone badania kliniczne potwierdziły również przypuszczenia niektórych naukowców. Otóż glikozydy stewiolowe, poza właściwościami słodzącymi, mogą mieć także zastosowanie medyczne, zwłaszcza w leczeniu nadciśnienia oraz cukrzycy typu 2.