Kto powinien stosować dietę niskobiałkową i z jakich produktów się składa?

Dieta niskobiałkowa to w przypadku wybranych schorzeń niezbędny element terapii. Ten model odżywiania wiąże się z dużymi restrykcjami żywieniowymi i zawsze powinien być dopasowywany do stanu zdrowia danej osoby indywidualnie. Czy wkrótce przyjdzie Ci zmierzyć się z zasadami nowego stylu żywienia? Dowiedz się na czym polega dieta niskobiałkowa i jakie są jej zasady!

Dlaczego stosuje się dietę niskobiałkową?

Celem takiego sposobu żywienia jest:

• zapobieganie nadmiernemu wytwarzaniu toksycznych dla organizmu produktów przemiany białkowej,
• ochrona zmienionych chorobowo narządów np. wątroby lub nerek,
• utrzymanie możliwie dobrego stanu odżywienia pacjenta,
• dostarczanie potrzebnej ilości energii i składników pokarmowych.

Jakie są zasady diety niskobiałkowej?

SPOŻYCIE BIAŁKA

Dieta niskobiałkowa jak sama nazwa wskazuje, polega na znacznym ograniczeniu białka w diecie. Warto podkreślić, że białko jest składnikiem limitowanym, a nie całkowicie eliminowanym. Jego poziom spożycia powinien być zawsze dopasowany indywidualnie do stanu zdrowia danego pacjenta. Natomiast całkowita eliminacja jest niemożliwa i także niewskazana, ponieważ białko stanowi niezbędny składnik odżywczy. Jest wykorzystywane do budowy mięśni, do pracy układu odpornościowego czy produkcji hormonów.

W związku z ograniczeniem spożycia białka w diecie, kontroli poddaje się konsumpcję produktów takich jak:

• mięso,
• ryby,
• jaja,
• mleko i przetwory mleczne,
• produkty zbożowe,
• warzywa strączkowe,
• nasiona i orzechy.

EKWIWALENTY BIAŁKA

Jeśli dana osoba przestrzega diety niskobiałkowej z powodu zaburzeń metabolicznych np. tak jak w przypadku fenyloketonurii, gdzie zaburzone jest przetwarzanie jednego aminokwasu – fenyloalaniny, to warto włączyć do diety ekwiwalent białka. Są to produkty np. żywność medyczna, w której wyeliminowano ten jeden aminokwas, którego metabolizm jest zaburzony. Natomiast włączenie takiego preparatu do diety pozwala uzupełnić jadłospis w pozostałe niezbędne aminokwasy, a także inne składniki odżywcze np. wybrane witaminy i składniki mineralne.

KOMPOZYCJA DIETY

Dieta niskobiałkowa wymaga wykluczenia wielu produktów spożywczych. Z tego względu w codziennym żywieniu należy korzystać z tak wielu grup produktów dozwolonych, jak to jest możliwe. Należy spożywać zróżnicowane artykułu spożywcze np. wiedząc, że można jeść warzywa należy jeść wszystkie te, które obecnie są dostępne, zamiast 1 – 2 rodzajów. Tak różnorodna dieta pozwoli zmniejszyć ryzyko niedoborów wybranych składników odżywczych.

Kiedy stosuje się dietę niskobiałkową?

Prawidłowo przestrzegana dieta niskobiałkowa jest niezbędnym narzędziem terapeutycznym w wielu sytuacjach klinicznych takich jak:

• choroby nerek i wątroby – w zależności od stopnia niewydolności tych narządów podaż białka na dzień może wynosić od 40 – 50g/d do nawet 20g/d przy schyłkowej niewydolności,
• schorzenia reumatoidalne,
• choroba Parkinsona i inne – w schorzeniach takich jak choroba Parkinsona dieta niskobiałkowa jest stosowana z uwagi na metody leczenia i stosowane leki,
• w zaburzenia metabolizmu np. fenyloketonurii, gdzie zbyt wysoka podaż białka, z powodu zaburzenia szlaków metabolicznych, jest szkodliwa.

Dieta niskobiałkowa jak normalna dieta!

Obecnie na rynku coraz częściej spotykamy się z zamiennikami typowych produktów spożywczych. Dzisiaj możemy bez problemu kupić chleb niskobiałkowy, niskobiałkową mąkę czy makaron. Produkty takie niewątpliwie ułatwiają komponowanie codziennej diety i warto włączać je do codziennego żywienia.

Jak skomponować pełnowartościowy jadłospis na diecie niskobiałkowej?

Układając dietę niskobiałkową należy pamiętać o wszystkich grupach produktów dozwolonych. Są to:

• świeże warzywa i owoce, przetwory warzywne i owocowe (z wyjątkiem nasion roślin strączkowych),
• soki owocowe, warzywne itp.,
• herbata, napary ziołowe,
• woda mineralna – gazowana i niegazowana,
• oleje roślinne, masło klarowane, margaryny bez dodanego białka mlecznego,
• cukier, miód.

Dietę niskobiałkową warto uzupełniać w zamienniki klasycznych produktów spożywczych. Tak jak wyżej wspomniano, w jadłospisie warto korzystać ze specjalnie przygotowanych produktów niskobiałkowych, np. makaronów, pieczywa czy koncentratów mąk.

Pozostała ilość białka, jaka może być spożywana w diecie, w większości powinna pochodzić z produktów zwierzęcych, gdyż takie właśnie białko ma większą wartość biologiczną. Stąd w małych ilościach w diecie będą mile widziane produkty takie jak jaja, nabiał czy chude mięso.

Ponadto w celu poprawy smaku potraw można stosować różne przyprawy takie jak zioła (np. lubczyk, natka pietruszki, koperek, seler naciowy, bazylia, oregano, melisa, mięta, estragon, kolendra, tymianek, majeranek, słodka papryka, cynamon i wanilia), sól, pieprz, sok z cytryny, ocet czy cukier.

Dieta niskobiałkowa mimo, iż wysoce restrykcyjna, to często jest niezbędnym elementem terapii. Jeśli lekarz zalecił nam zmianę codziennego żywienia właśnie na ten model dietetyczny, pamiętajmy, aby nie podejmować decyzji na własną rękę. Nieodpowiednio stosowana dieta niskobiałkowa może doprowadzić do pogorszenia funkcji narządów lub wyniszczenia. Wszelkie obawy i wątpliwości pamiętajmy, aby skonsultować z lekarzem prowadzącym lub udać się do doświadczonego dietetyka klinicznego.

Bibliografia

• P. Dąbrowski i wsp. Żywienie w przewlekłej chorobie nerek. Endokrynol. Otył. Zab. Przem. Mat 2011;7:4:229-237.
• D. Głąbska i wsp. Dietoterapia. PZWL 2018.
• Produkty i potrawy zalecane, zalecane w umiarkowanych ilościach i przeciwwskazane w diecie łatwostrawnej, Ciborowska H., Rudnicka A., Dietetyka. Wyd. PZWL, Warszawa 2000.
• Podstawy naukowe żywienia w szpitalach, pod. red. Jarosz M., wyd. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2001.